بسمه تعالی

وظایف منتظران امام زمان (عج)- جلسه پنجم

3-5-3- پرهیز از پرخوری حتی در لقمه حلال[1]

حضرت رسول (ص) فرمودند: مَا مَلأ آدَمِیٌّ وِعَاءً شَرَّا مِنْ بَطْنِهِ؛ آدمى ظرفى را بدتر از شكم، پر نكرده است (تنبيه الخواطر : 2/119 )

و نیز فرموده اند:

«لا تُمیتُوا القلوبَ بکثره الطعام و الشراب فانّ القلوب تموت کالزرع أذا کثُر علیه الماء»؛

با خوردن و آشامیدن زیاد دل‌ها را نمیرانید، زیرا همانگونه که زراعت بر اثر آب زیاد از بین می‌رود، قلب‌ها نیز بر اثر پرخوری می‌میرند.

«مستدرک الوسائل، ج ۱۶، ص ۲۰۹»

حضرت رسول (ص) فرموده اند:

ثَلاثَةٌ یُحِبُّهَا اللّهُ: قِلَّةُ الکَلامِ، وقِلَّةُ المَنامِ، وقِلّةُ الطَّعامِ. ثَلاثَةٌ یُبغِضُهَا اللّهُ: کَثرَةُ الکَلامِ، وکَثرَةُ المَنامِ، وکَثرَةُ الطَّعامِ؛ خداوند، سه چیز را دوست مى دارد : کم گویى، کم خوابى، و کم خورى؛ و سه چیز را دشمن مى دارد: پُرگویى، پُرخوابى، و پُرخورى. ( تنبيه الخواطر : 2 / 213 )

در روایتی از امام صادق (ع) آمده است: و اقرب ما یکون العبد من الله اذا جاع بطنه و ابغض ما یکون العبد الی الله اذا متلاء بطنه؛ نزدیکترین حالات بنده به خدا وقتی است که گرسنه باشد و مبغوض ترین حالت او وقتی است که شکم خود را پر کرده باشد.

در حدیث معراج آمده که خداوند به حضرت رسول(ص) فرمود:

ای احمد! آیا می دانی با کدام حالت و وقت، بنده به من تقرّب می جوید؟. گفت: نه، ای پروردگار! فرمود: آن هنگام که گرسنه یا در حالت سجده باشد.

البته منظور از گرسنگی، گرسنگی افراطی نیست که انسان حال عبادت نداشته باشد. چرا که غذا خود وسیله ای برای تقویت جسم در جهت انجام تکالیف الهی است. پیامبر اکرم (ص) درباره سنت و سیره عملی خویش در خوردن می‌فرماید: انا ناکل ولانشبع؛ ما می‌خوریم اما سیر نمی‌شویم و نیز فرمودند: هر کس شکمش پُر باشد، به ملکوت آسمان ها و زمین راه نمی یابد. دوست داشتنی ترین شما نزد خداوند، کم خوراک ترین و سبک بدن ترین شما است. هر کس خوراکش اندک باشد، تنش سلامت و دلش صفا می یابد؛ و هر کس خوراکش فراوان باشد، تنش بیمار و دلش سخت می گردد. هر کس، از این خرسند می شود که خویش را از ابلیس برهاند، باید گوشت و چربی خود را با کم خوری، آب کند؛ چرا که با کم خوری، حضور فرشتگان و فراوان اندیشیدن در آنچه نزد خداوند است، را به دست می آورد. با کمی خوراک و نوشیدنی، با نفس خویش جهاد کنید تا فرشتگان بر شما سایه بگسترند و شیطان از شما بگریزد.

سعدی در گلستان حکایت ۲۲ گفته: عابدی را حکایت کنند که شبی ده من طعام بخوردی و تا سحر ختمی در نماز بکردی. صاحبدلی شنید و گفت: اگر نیم نانی بخوردی و بخفتی بسیار از این فاضل‌تر بودی.

اندرون از طعام خالی دار تا در او نور معرفت بینی

تهی از حکمتی به علت آن که پری از طعام تا بینی

امام صادق (ص) فرمودند: نزدیک ترین حالت بنده به خداوند، هنگامی است که شکم وی، سبک باشد.

 امـام رضـا (ع) فـرمود: اگر مردم در خوردن غذا میانه رو باشند، بدن های آنان اعتدال پیدا می کند.

مانعیت پرخوری و پرخوابی برای خودسازی و بندگی امری کاملا آشکار است، کسی که شهوت غذا و خواب دارد و از این دو بیش از حد تعادل و نیاز بدن لذت می برد، فرصت بندگی و لذت عبادت را از دست می دهد.

غذا خوردن زیاد باعث خواب آلودگی و سستی بدن می شود و قدرت و نشاط عبادت را از انسان می گیرد.

رسول خدا (ص) فـرمـود: کل وانت تـشتهی وامسک وانت تشتهی؛ زمانی کـه میل بـه غـذا داری غـذا بخور و در حالی کـه هنوز میل و اشتها به خوردن داری، دست از خوردن بکش.

مفهوم این روایت آن است که احساس گرسنگی برای مومن سازنده است و لازم است همواره این احساس را در خود حفظ کند، البته نه به صورت افراطی، بلکه به صورت متعادل، چون گرسنگی مفرط، باعث ضعف قوای بدنی می شود و مرکب روح را که بدن است فاسد می کند.

امام علی (ع ) بـه امام حسن (ع) فرمود: اگر می خواهی سالم بمانی و از پزشک بی نـیـاز شـوی، چهار امر را رعایت کن:

۱. اگر میل به غذا نداری نخور.

۲. تا زمانی که سیر نـشـده ای و اشـتـهـا بـاقـی اسـت دسـت از غـذا بـکـش.

۳. غـذا را پـس از جـویـدن کامل در دهان، فرو بده.

۴. قبل از خواب قضای حاجت کن.

در عین حال قرآن انسان هایی را کـه برخی غذاها را بر خود حرام می کنند، سرزنش می کند و می فرماید: قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِینَةَ اللَّهِ الَّتِی أَخْرَجَ لِعِبَادِهِ وَالطَّیِّبَاتِ مِنَ الرِّزْقِ؛ بگو: چه کسی زینت های الهی را که برای بندگان خود آفریده، و روزی های پاکیزه را حرام کرده است ؟! بنابراین همان گونه که پرخوری و شکم پرستی شایسته انسان مومن و سالک نیست، حرام کردن نعمت های الهی نیز کار درستی نمی باشد. و همان طور که قبلا گفتیم آمده است که:

کُلُوا وَ اشْرَبُوا وَ لا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لا یُحِبُّ الْمُسْرِفِینَ؛ بخورید و بیاشامید ولی اسراف نکنید که خداوند اسرافکاران را دوست ندارد.

3-5-4- صبر کردن بر غذای ساده به جای نسیه کردن برای رسیدن به غذای بهتر

وزی حضرت علی (ع) از درب دکان قصابی می گذشت. قصاب به جهت علاقه به آن حضرت به ایشان عرض کرد:« یا امیرالمومنین! گوشت های خوبی آورده ام؛ اگر می خواهید یک مقداری ببرید». حضرت فرمودند:« الان پول ندارم که بخرم». قصاب عرض کرد: من صبر می کنم پولش را بعدا بدهید». حضرت در پاسخ فرمودند:« من به شکم خود می گویم که صبر کند. اگر نمی توانستم به شکم خود بگویم که صبر کند از تو می خواستم که صبر کنی ولی حالا که می توانم به شکم خود می گویم که صبر کند».[2]

به عنوان جمع بندی می توان گفت:

1. خوردن و آشامیدن جزو ضروریات حفظ بدن و مورد تاکید آیات و ورایات هست.
2. اما هدف از خوردن و نوشیدن باید صحیح باشد که هدف باید الهی باشد مانند حفظ بدن به عنوان امانت الهی و از طرفی نیرو گرفتن برای انجام عبادات
3. لقمه باید حلال و تا جای ممکن به در از شبهه باشد
4. از اسراف کردن باید پرهیز شود حتی در لقمه حلال
5. از زیاده روی در خوردن و آشامیدن پرهیز شود
6. تا هنوز فرد گرسنه نشده سراغ غذا نرود و هنوز کاملا سیر نشده و هنوز اشتها باقی است (مثلا چند لقمه تا سیری) دست از غذا بکشد.
7. روزه داری در ایام مبارک رمضان و روزه های مستحبی نیز می تواند تمرین خوبی برای خودسازی و تقوای شکم باشد.