بسمه تعالی

متن سخنرانی: وظایف منتظران- جلسه سوم

 

در جلسات قبل گفتیم که

وظیفه اول منتظران: داشتن صبر و یقین به فرج

وظیفه دوم منتظران: تقویت و تکمیل ایمان قبل از فرج

وظیفه سوم منتظران: رسیدگی و حسابرسی به اعمال خود در هر روز

است و گفتیم که خداوند در سوره انبیا ایه ۱ می فرماید: "حساب مردم به آنان نزديك شده، درحالى‌كه در غفلتند و روى گردانند!"

امام موسی کاظم (علیه السلام) فرمودند: 

"از ما نیست کسی که هر روز به حساب نفس خود نرسد؛پس اگر کار خوبی انجام داده بود خدا را شکر کند و از خدا بخواهد که آن کار را بیشتر و بهتر بتواند انجام دهد و اگر کار بدی انجام داده بود استغفار و توبه نماید."

(بحار الأنوار، ج‏67 / 72)

و یادآور شدیم که به ما دستور داده اند: حاسبوا قبل ان تحاسبوا.

اما محاسبه نیاز به معیار و شاخص دارد و باید بفهمیم که در محاسبه چه چیزهایی را باید مد نظر قرار دهیم. خداوند در سوره شعرا ، ۸ بار از قول پیامبران الهی تکرار می کند که: "فاتقوالله واطیعون". پس محاسبه اعمال باید با توجه به میزان رعایت تقوا و اطاعت پذیری باشد. اما سنجش میزان تقوا بستگی دارد به اینکه الان در چه مرحله ای از تقوا هستیم و می خواهیم به چه مرحله ای برسیم.

1-3- درجات سه گانه تقوا

امام صادق(ع) براساس آیات قرآن، تقوا را دارای سه درجه می‌داند و می‌فرماید:

«التَّقوی عَلی ثَلاثَهِ اَوجُهٍ: تَقوی بِاللهِ وَهُوَ تَرکُ الحَلالِ فَضلاً عَنِ الشُّبهَهًِْ، وَهُوَ تَقوی خاصِّ الخاصِّ؛ وَتَقوی مِنَ اللهِ تَعالی وَهُوَ تَرکُ الشُّبهاتِ فَضلاً عَنِ الحَرامِ، وَهُوَ تَقوی الخَاصِّ؛ وَتَقوی مِن خَوفِ النَّارِ وَالعِقابِ وَهُوَ تَرکُ الحَرامُ، وَ هُوَ تَقوی العامِ...»؛

تقوا سه‌گونه است: اول تقوا از خوف آتش و عذاب که همان ترک حرام باشد و در واقع تقوای عوام است. دوم تقوای از خدا (نه از خوف جهنم) که ترک شبهات است و این مرتبه تقوای خواص است. سوم تقوای فى الله و آن ترک حلال برای دچار نشدن به شبهات است. (امام صادق، مصباح الشریعه، ص 38، باب 83. مؤسسه اعلمی، 1400ق.)

ما در اینجا به تقوای عام می پردازیم و هر کس از این مرحله گذشته باید به دنبال مراحل دیگر باشد. برای تقوای عام توجه به لیست گناهان و محرمات خیلی مهم است. برخی فکر می کنند خوب ما که نماز و روزه مان ترک نمی شود و مثلا حجابمان هم که خوب است پس ما فعل حرامی انجام نمی دهیم. اما مساله بسیار ریزتر و جزیی تر از اینهاست. بعضی از گناهان و کارهای ناپسند هم به خاطر شیوع زیاد آن متاسفانه حتی به ذهن برخی نمی رسد که جزو گناهان باشد مثل خنده و شوخی با نامحرم، شهادت دروغ دادن، انتشار یا استفاده از فایلهای رایگان کتابها از اینترنت بدون اینکه مولف و ناشر آن رضایت داشته باشند و ... .

لذا خواندن کتابها و متون راجع به انواع گناهان،  خصوصا گناهان کبیره و تهیه لیست محرمات خیلی در این زمینه توصیه می شود. همچنین برای محاسبه اعمال، در مرحله اول تهیه دفترچه ای که در آن لیست محرمات و گناهان نوشته شده باشد تا با توجه به آنها حسابرسی صورت بگیرد خیلی کمک کننده است.

اهمیت تقوای اعضای بدن آنقدر زیاد است که:

حضرت زهرا (علیها السلام) درباره روزه اعضا می‌فرمایند: «روزه‌داری که زبان و گوش و چشم و جوارح خود را حفظ نمی‌کند، با روزه‌اش چه می‌خواهد بکند؟ (روزه‌اش به هیچ دردی نمی‌خورد و بی‌فایده است)»[1].

 

در ادامه به چند مورد از موارد تقوای برخی جوارح بدن اشاره می شود.

2-3:: تقوای چشم[2]:

در روایات بیان شده است که چشم کمترین شکرگزاری را در میان اعضای بدن دارد. (یعنی گناهان بیشتری توسط آن انجام می‌شود).

امام علی(ع) فرمود: «چشم در میان اعضای بدن کمترین شکرگزاری را دارد، پس خواسته هاى آن‌را اجابت نکنید که شما را از ذکر خدا دور می‌کند»[3].

لذا سفارش شده است از گناهانی که به وسیله چشم انجام می‌شود، دوری کنید.

برخی از گناهان چشم عبارت‌اند از:

۱ . نگاه به نامحرم:

آن دسته از نگاه‌های آلوده‌ به نامحرم که ممکن است انسان را به گناه و روابط نامشروع بکشانند، در دین اسلام حرام بوده و تیری از تیرهای مسموم شیطان معرفی شده است[4].

۲ . نگاه غضب آلود به افراد با ایمان

احترام مؤمن در روایات، در ردیف احترام به پیامبر(ص)، قرآن و کعبه قرار گرفته است؛ لذا نگاه محترمانه به او دارای ثواب و در مقابل، نگاه غضب‌آلود به او گناه به حساب می‌آید.[۳]

۳ . نگاه حسرت‌آمیز به امکانات و اموال دیگران:

در اسلام تولید ثروت و هم‌چنین جمع‌آوری مال و سرمایه با رعایت موازین شرعی جایز است و داشتن مال و ثروت ناپسند نیست، بلکه دنیا‌پرستی و ترجیح دنیا بر آخرت و نیز حسرت خوردن بر اموال دیگران شایسته نیست.[۴].

اسلام توصیه می‌کند که وضعیت خود را با افرادی مقایسه کنیم که امکانات کمتری از ما دارند و نه آنانی که اموال بیشتری دارند. در این راستا، نه حسرت‌خوردن به اموال ثروت‌مندانی صحیح است که از راه مشروع به این ثروت دست یافته‌اند و نه غصه‌خوردن از نداشتن امکاناتی که به صورت نامشروع در اختیار قارون و قارون صفتان قرار گرفته است.

۴ . مطالعه کتاب‌های گمراه‌کننده

مانند:

کتاب‌های آموزش سحر و جادوگری: از نظر اسلام، خود جادوگری، آموزش آن و نیز کسب درآمد از آن، ممنوع و حرام و از گناهان کبیره است و بر اساس تعبیر برخی روایات، همسان با کفر است.[۵]

کتاب‌های مرتبط با ادیان و نظریات منحرف: مطالعه کتاب‌های ادیان دیگر و نظریات نادرست برای کسانی که مطالب حق و باطل آن را تشخیص می‌دهند، اشکالی ندارد. در غیر این صورت، اگر احتمال انحراف عقیده داشته باشد، جایز نیست.[۶]

کتاب‌های شهوت‌انگیز: خواندن برخی کتاب‌ها و داستان‌ها به ویژه در آغاز جوانی و سن بلوغ، زمینه گناه و دوری از یاد خدا و غفلت برای انسان را فراهم می‌نماید، بنابراین لازم است حتی الامکان از آن دوری شود.

 

5. نگاه به حریم خصوصی دیگران:

  از نظر اسلام، هر شخصی دارای یک حریم خصوصی است که دیگران نباید وارد آن حریم شوند؛ لذا خواندن اسرار زندگی دیگران حرام است. هم‌چنین نگاه کردن به مطالب افراد دیگر بدون اجازه آنها، وارسی تلفن همراه همسر یا افراد دیگر بدون اجازه آنها نیز از این قبیل می باشد. همچنین نکته ای که گاها از آن غفلت می شود این است که بر اساس فتوای فقها، " نگاه به داخل خانه دیگران حرام است" (مجمع المسائل، ج 1، ص 534، م 18؛ احکام روابط زن و مرد، ص 155)

 

6. نگاه تحقیرآمیز به دیگران

از نگاه اسلام هیچ کسی حق ندارد دیگران را با چشم حقارت نگاه کند؛ چرا که ممکن است آن شخص نزد خدا آبرومندتر باشد.

 

3-3- تقوای گوش[5]:

از امام صادق علیه السلام نقل شده است:

"بر گوش واجب شده است که از گوش دادن به آنچه خداوند حرام کرده دورى کند، از آنچه خداوند عزّ و جلّ نهى کرده و شنیدنش بر آن حلال نیست اعراض کند و به آنچه خداوند عزّ و جلّ را ناخشنود و خشمگین مى‏کند گوش ندهد".

فَرَضَ عَلى السَّمعِ أن یَتَنَزَّهَ عنِ الاستِماعِ إلى ما حَرَّمَ اللّهُ، و أن یُعرِضَ عَمّا لا یَحِلُّ له مِمّا نَهَى اللّهُ عَزَّ و جلَّ عَنهُ، و الإصغاءِ إلى ما أسخَطَ اللّهَ عَزَّ و جلَّ.

(الکافی: ۲/ ۳۵/ ۱)

همچنین ار امیرالمؤمنین علیه السلام نقل شده است:

السامِعُ لِلغِیبَهِ کالمُغتابِ.

شنونده غیبت، مانند غیبت‏ کننده است.

(غرر الحکم: ۱۱۷۱)

و در حدیثی دیگر از امیرالمومنین علیه السلام نقل شده است:

فَفَرَضَ على السَّمعِ أن لا تُصغِیَ بهِ إلى المَعاصِی، فقالَ عَزَّ و جلَّ: «وَ قَدْ نَزَّلَ عَلَیْکُم فِی الکِتابِ أنْ إذا سَمِعْتُم آیاتِ اللّهِ یُکْفَرُ بِها وَ یُسْتَهزأُ بِها فَلا تَقْعُدُوا مَعَهُم حَتَّى یَخُوضُوا فِی حَدِیثٍ غَیرِهِ إنَّکُم إذا مِثْلُهُم إنَّ اللّهَ جامِعُ المُنافِقِینَ و الکافِرِینَ فِی جَهَنَّمَ جَمِیعا».  (النساء: ۱۴۰)

پس بر گوش این وظیفه نهاده شده که با آن به معاصى گوش ندهى؛ خداوند عزّ و جلّ فرموده است: «و در این کتاب بر شما نازل کرد که چون شنیدید کسانى آیات خدا را انکار مى‏کنند و آن را به ریشخند مى‏گیرند، با آنان منشینید تا آن گاه‏که به سخنى دیگر پردازند و گرنه شما نیز همانند آنها خواهید بود و خدا همه منافقان و کافران را در جهنم گرد مى‏آورد».

(کتاب من لا یحضره الفقیه: ۲/ ۶۲۶/ ۳۲۱۵)

(لذا می توان نتیجه گرفت از این قبیل است خواندن و نگاه کردن به مطالب، برنامه ها و پستهای کفر آمیز این گونه افراد در فضای مجازی و کانالهای ضد دین و ماهواره که به تمسخر مقدسات می پردازند.)

و نیز گناهان دیگر گوش گناهانی است مثل:

 گوش دادن به غیبت،

گوش دادن به تهمت،

گوش دادن به تمسخر

گوش دادن به جوک های مبتذل،

گوش دادن به موسیقی های حرام،

گوش دادن به صدای نامحرم به قصد لذت،

استراق سمع و امثال اینها

 

(البته کلا در مورد گناهان و نیز درمورد گناهان اعضای بدن باید گفت که بستگی به شرایط هم دارد مثلا در پیش قاضی صحبت از عمل زشت شخصی برای گرفتن حق کسی و یا دفاع از خود گناه غیبت را ندارد.)

 

خدایا ما را جزو منتظران واقعی امام زمان (عج) قرار بده.

الهی آمین