بسمه تعالی
معرفت و شناخت امام را امام علی (ع) در حدیثی گرانقدر به طارق آموخته اند. در اینجا شرح این عبارت از حدیث که امام نورالله، الشمس و القمر و النهار است بر مبنای کلام امام علی(ع) و آیات قرآن و روایات بیان می شود.

معرفت و شناخت امام- شرح حدیث طارق- قسمت هشتم- نورالله-1:

بسم الله الرحمن الرحیم

4. نورالله:

1-4- خورشید و ماه و روز:

امام همان نوری است که اگر نباشد همه جا مانند شب سیاه و ظلمانی می شود.

لذا در باطن و تاویل قرآن، خورشید و ماه و روز که منبع و محل روشنایی و نورند به امام اشاره می کنند. پس وقتی در قرآن آیاتی که خورشید و ماه دارد می خوانیم در ظاهر به خورشید و ماه معمول در زندگی مادی ما اشاره دارند ولی در باطن به خورشید و ماه در زندگی معنوی ما که همان چهارده معصوم علیهم السلام اند اشاره می کنند چرا که ایشان اند که ما را با نور خودشان به سمت نور الهی هدایت می کنند. امام نور و روشنایی و خورشید و ماهی است که روشن به نور الهی است و در زندگی معنوی ما می تابد.

آیات:

در سوره شمس آیات 1 تا 3 داریم:

وَالشَّمْسِ وَضُحَاهَا

وَالْقَمَرِ إِذَا تَلَاهَا

وَالنَّهَارِ إِذَا جَلَّاهَا

ترجمه:

"به خورشید و گسترش نور آن سوگند

و به ماه هنگامی که بعد از آن درآید

و قسم به روز هنگامی که جهان را روشن سازد"

 

یا در سوره لیل آیه 2 می خوانیم:

وَالنَّهَارِ إِذَا تَجَلَّىٰ (و قسم به روز هنگامی که تجلّی کند)

 

روایاتی که در این زمینه آمده است عبارتند از:

1: الصّادق (علیه السلام)- الشَّمْسُ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) بِهِ أَوْضَحَ اللَّهُ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ لِلنَّاسِ دِینَهُمْ.

امام صادق (علیه السلام)- الشَّمْسِ رسول خدا (صلی الله علیه و آله) است که خداوند با او دین مردم را برایشان آشکار کرد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۱۳۴

الکافی، ج۸، ص۵۰/ بحارالأنوار، ج۱۶، ص۸۸/ فرات الکوفی، ص۵۶۳/ القمی، ج۲، ص۴۲۴/ المناقب، ج۱، ص۲۸۳/ نورالثقلین/ البرهان

 

2:

الصّادق (علیه السلام)- الشَّمْسُ أَمِیرُ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) وَ ضُحَاهَا قِیَامُ الْقَائِمِ (عجل الله تعالی فرجه الشریف).

امام صادق (علیه السلام)- وَالشَّمْسِ وَضُحَاهَا؛ خورشید، امیرمؤمنان (علیه السلام) است و تابندگی آن، قیام حضرت قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۱۳۴

بحارالأنوار، ج۲۴، ص۷۲/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۷۷۶/ البرهان

 

3:

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- مَثَلِی فِیکُمْ مَثَلُ الشَّمْسِ وَ مَثَلُ عَلِیٍّ مَثَلُ الْقَمَرِ فَإِذَا غَابَتِ الشَّمْسُ فَاهْتَدَوْا بِالْقَمَرِ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- مَثَل من در میان شما مَثَل خورشید و مَثَل علی (علیه السلام)، مَثَل ماه است، پس چون خورشید ناپدید شد با ماه ره یابید.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۱۳۴

البرهان

 

4: الصّادق (علیه السلام)- عَنْ سُلَیْمَانَ یَعْنِی الدَّیْلَمِی عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَل ... الْقَمَرِ إِذا تَلاها قَالَ ذَاکَ أَمِیرُ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) تَلَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ نَفَثَهُ بِالْعِلْمِ نَفْثا.

امام صادق (علیه السلام)- سلیمان دیلمی گوید: از امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی گفتار خدای عزّوجلّ: وَ الْقَمَرِ إِذا تَلاها، پرسیدم». فرمود: «مقصود امیرالمؤمنین (علیه السلام) است که از پی رسول خدا (صلی الله علیه و آله) آمد و آن حضرت (علیه السلام) دانش را به‌طورکامل در او دمید (چنانچه ماه از خورشید کسب نور می‌کند، علی (علیه السلام) از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) کسب دانش کرد)».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۱۳۴

الکافی، ج۸، ص۵۰/ بحارالأنوار، ج۱۶، ص۸۹/ بحارالأنوار، ج۲۴، ص۷۳

 

5:

الصّادق (علیه السلام)- وَ الْقَمَرِ إِذا تَلاها الْحَسَنُ (علیه السلام) وَ الْحُسَیْن (علیه السلام).

امام صادق (علیه السلام)- وَالْقَمَرِ إِذا تَلاها؛ حسن و حسین (علیها السلام) هستند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۱۳۴

تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۷۷۷/ بحارالأنوار، ج۲۴، ص۷۲

 

6:

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنْ جَابِرِ‌بْنِ‌عَبْدِ اللَّهِ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّه (صلی الله علیه و آله) اقْتَدُوا بِالشَّمْسِ فَإِذَا غَابَتِ الشَّمْسُ فَاقْتَدُوا بِالْقَمَرِ ... فَقَالَ أَنَا الشَّمْسُ وَ عَلِیٌّ (علیه السلام) الْقَمَر.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- جابر گوید: پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: پیرو خورشید باشید، وقتی غائب شد از ماه پیروی کنید... تا اینکه فرمود: «خورشید منم و علی (علیه السلام) ماه است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۱۳۴

معانی الأخبار، ص۱۱۴

 

7:

الباقر (علیه السلام)- فَضَرَبَ مَثَلَ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) الشَّمْسَ وَ مَثَلَ الْوَصِیِّ الْقَمَرَ وَ هُوَ قَوْلُهُ عَزَّوَجَلَّ جَعَلَ الشَّمْسَ ضِیاءً وَ الْقَمَرَ نُوراً.

امام باقر (علیه السلام)- خداوند مَثَل محمّد (صلی الله علیه و آله) را به خورشید زده و مَثَل وصیّ و جانشینش را به ماه که این آیه اشاره به همان است: خورشید را روشنایی، و ماه را نور قرار داد. (یونس/۵)

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۱۳۴

بحارالأنوار، ج۲۴، ص۳۶۸

 

8:

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ‌وَ‌جَل ... وَ النَّهارِ إِذا جَلَّاها قَالَ ذَلِکَ الْإِمَامُ مِنْ ذُرِّیَّهًِْ فَاطِمَهًَْ (سلام الله علیها) یُسْأَلُ عَنْ دِینِ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَیُجَلِّیهِ لِمَنْ سَأَلَهُ فَحَکَی اللَّهُ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ قَوْلَهُ فَقَالَ وَ النَّهارِ إِذا جَلَّاها.

امام صادق (علیه السلام)- ابومحمّد گوید: از امام صادق (علیه السلام) پرسیدم: مراد از وَ النَّهارِ إِذا جَلَّاها چیست؟ فرمود: «مقصود از آن امام برحق از نژاد فاطمه (سلام الله علیها) است که از دین رسول خدا (صلی الله علیه و آله) پرسش شود و آن را برای کسی‌که پرسیده است روشن کند و خدا از گفتار او حکایت کرده است و فرموده است: وَ النَّهارِ إِذا جَلَّاها».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۱۳۶

الکافی، ج۸، ص۵۰/ بحارالأنوار، ج۲۴، ص۷۰/ بحارالأنوار، ج۲۴، ص۷۳/ القمی، ج۲، ص۴۲۴/ المناقب، ج۱، ص۲۸۳

 

9:

الصّادق (علیه السلام)- وَ النَّهارِ إِذا جَلَّاها یَعْنِی بِهِ الْقَائِمَ (عجل الله تعالی فرجه الشریف).

امام صادق (علیه السلام)- وَ النَّهارِ إِذا جَلَّاها؛ منظور قائم آل محمّد (عجل الله تعالی فرجه الشریف) است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۱۳۶

بحارالأنوار، ج۲۴، ص۷۲/ بحارالأنوار، ج۲۴، ص۷۱/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۷۷۶/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۷۷۸

 

10:

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- وَ النَّهارِ إِذا جَلَّاها یَعْنِی الْأَئِمَّهًَْ مِنَّا أَهْلَ الْبَیْتِ یَمْلِکُونَ الْأَرْضَ فِی آخِرِ الزَّمَانِ فَیَمْلَئُونَهَا عَدْلًا وَ قِسْطاً الْمُعِینُ لَهُمْ کَالْمُعِینِ لِمُوسَی عَلَی فِرْعَوْنَ وَ الْمُعِینُ عَلَیْهِمْ کَالْمُعِینِ لِفِرْعَوْنَ عَلَی مُوسَی.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- وَ النَّهَارِ إِذَا جَلَّاهَا یعنی امامان از ما اهل بیت (علیهم السلام) که در آخرالزّمان وارث زمین می‌شوند و آن را از عدل و داد پر می‌کنند. یاور آن‌ها یاور موسی (علیه السلام) علیه فرعون است و یاری‌رسان بر ضدّ اهل بیت (علیهم السلام)، یاور فرعون علیه موسی (علیه السلام) است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۱۳۶

بحارالأنوار، ج۲۴، ص۷۹/ فرات الکوفی، ص۵۶۳

 

 

4-2- حذف نورالله = تاریکی وشب

 در مقابل باید گفت که دشمن امام و نیز شیطان همان شب اند.

آیاتی که در این زمینه داریم عبارتند از:

وَاللَّيْلِ إِذَا يَغْشَاهَا (سوره شمس آیه 4) (و به شب آن هنگام که زمین را بپوشاند)

وَاللَّيْلِ إِذَا يَغْشَىٰ(سوره لیل آیه 1) (قسم به شب در آن هنگام که (جهان را) بپوشاند،)

وَاللَّيْلِ إِذَا سَجَىٰ (سوره ضحی آیه 2)(و سوگند به شب در آن هنگام که آرام گیرد)

 

که مرتبط با آیات بالا روایات زیر آمده است:

1:

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ‌وَ‌جَل ... وَ اللَّیْلِ إِذا یَغْشاها قَالَ ذَاکَ أَئِمَّهًُْ الْجَوْرِ الَّذِینَ اسْتَبَدُّوا بِالْأَمْرِ دُونَ آلِ الرَّسُولِ (صلی الله علیه و آله) وَ جَلَسُوا مَجْلِساً کَانَ آلُ الرَّسُولِ (علیهم السلام) أَوْلَی بِهِ مِنْهُمْ فَغَشُوا دِینَ اللَّهِ بِالظُّلْمِ وَ الْجَوْرِ فَحَکَی اللَّهُ فِعْلَهُمْ فَقَالَ وَ اللَّیْلِ إِذا یَغْشاها قَالَ یَغْشَی ظُلْمَهًُْ اللَّیْلِ ضَوْءَ النَّهَار.

امام صادق (علیه السلام)- ابومحمّد گوید: از امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی آیه: وَاللَّیْلِ إِذَا یَغْشَاهَا پرسیدم؟ فرمود: «آنان، پیشوایان جور هستند، کسانی که بدون توجه به خاندان رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در امر (خلافت) خودسری کردند و در جایگاهی نشستند که خاندان رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به آن سزاوارتر از آنان بودند و این‌گونه دین خدا را با جور و ستم پوشاندند. پس خداوند از کار آنان حکایت کرد و فرمود: وَاللَّیْلِ إِذَا یَغْشَاهَا».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۱۳۶

الکافی، ج۸، ص۵۰/ بحارالأنوار، ج۲۴، ص۷۳، فیه: «قال یغشی ... النهار» محذوف / تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۷۷۸، فیه: «قال یغشی ... النهار» محذوف / القمی، ج۲، ص۴۲۴، فیه: رسول الله» بدل «الله»

 

2:

الباقر (علیه السلام)- وَ اللَّیْلِ إِذا یَغْشاها بَنُو أُمَیَّهًَْ.

امام باقر (علیه السلام)- وَ اللَّیْلِ إِذا یَغْشاها؛ بنی‌امیّه هستند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۱۳۶

بحارالأنوار، ج۲۴، ص۷۸/ فرات الکوفی، ص۵۶۱/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۷۷۸

 

3:

الحسین (علیه السلام)- قَالَ الْحَارِثُ الْأَعْوَرُ لِلْحُسَیْنِ‌بْنِ‌عَلِیٍّ (علیها السلام) یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) جُعِلْتُ فِدَاکَ أَخْبِرْنِی عَنْ قَوْلِ اللَّهِ فِی کِتَابِهِ الْمُبِینِ.. وَ اللَّیْلِ إِذا یَغْشاها (قَالَ) بَنُو أُمَیَّهًَْ.

امام حسین (علیه السلام)- حارث اعور به امام حسین (علیه السلام) عرض کرد: «ای پسر رسول خدا (صلی الله علیه و آله)، فدایت شوم! درباره‌ی آیه: ... وَ اللَّیْلِ إِذا یَغْشاها بفرمایید». امام (علیه السلام) فرمود: «منظور از شب بنی‌امیّه است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۱۳۸

بحارالأنوار، ج۲۴، ص۷۸/ فرات الکوفی، ص۵۶۱/ فرات الکوفی، ص۵۶۲/ المناقب، ج۱، ص۲۸۳

 

4:

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ اللَّیْلِ إِذا یَغْشی قَالَ دَوْلَهًُْ إِبْلِیسَ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَهًِْ وَ هُوَ یَوْمُ قِیَامِ الْقَائِم (عجل الله تعالی فرجه الشریف).

امام صادق (علیه السلام)- جابر گوید: حضرت صادق (علیه السلام) درباره آیه‌ی: وَ اللَّیْلِ إِذا یَغْشی؛ فرمود: دولت ابلیس تا روز قیامت است که آن روز قیام قائم است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۱۵۴

بحارالأنوار، ج۲۴، ص۳۹۸/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۷۸۰/ البرهان

 

در نتیجه امام نوری است که مانند خورشید و ماه و روز، راه هدایت را روشن و بستر را برای انجام عمل صالح فراهم می کند و کفران او و کفران ولایتش پیوستن به شب تاریک است.

 

حالا با این درک از این آیات دوباره کلام خدا را در آیات ابتدایی سوره شمس با تلاوت استاد شاکرنژاد بشنوید:

<<<<<<صوت قرآن>>>>>

4-3- امام غایب همچون خورشید پشت ابر است

            لازم به ذکر است که حتی امام غایب نیز همان طور که حضرت رسول اللَّه(ص) فرمودند مانند خورشید پشت ابر است و مردم از نور او بهره می گیرند.

 

در این زمینه روایت زیر را داریم:

جابر بن عبدالله انصاری از پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و اله و سلم پرسید: «آیا شیعیان در زمان غیبت قائم از وجود  مبارک او بهره مند می‌شوند؟» پیامبر صلی الله علیه و اله و سلم در پاسخ فرمود: "ای و الذی بعثنی بالنبوة انهم یستضیئون بنوره و ینتفعون بولایته فی غیبته کانتفاع الناس بالشمس و ان تجللها سحاب. یا جابر! هذا من مکنون سر الله و مخزون علمه، فاکتمه الا عن اهله»، شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، "
آری؛ سوگند به خدایی که مرا به نبوت برانگیخت! آنان در غیبت او، از نورش روشنایی می‌گیرند و از ولایت او، بهره مند می‌شوند؛ همانند بهره مندی مردم از خورشید؛ اگرچه ابرها چهره آن را بپوشانند. ‌ای جابر! این از اسرار پوشیده خداوند سبحانه و تعالی و از علوم ذخیره شدۀ او است. آن را مخفی کن، مگر از اهلش (شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۱، ص۲۵۳، ح ۳.).

 

امام زمان(عج) در زمان ظهور خود نیز با تبیین دین و برقراری عدل، به مانند روزی است که خورشید را آشکار می سازد " وَ النَّهارِ إِذا جَلاَّها" ("و به روز هنگامى‌كه خورشيد را آشكار سازد.”) (سوره شمس، آیه 3).

 

همان طور که قبلا گفتیم حدیث زیر را داریم:

الصّادق (علیه السلام)- وَ النَّهارِ إِذا جَلَّاها یَعْنِی بِهِ الْقَائِمَ (عجل الله تعالی فرجه الشریف).

امام صادق (علیه السلام)- وَ النَّهارِ إِذا جَلَّاها؛ منظور قائم آل محمّد (عجل الله تعالی فرجه الشریف) است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۱۳۶

بحارالأنوار، ج۲۴، ص۷۲/ بحارالأنوار، ج۲۴، ص۷۱/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۷۷۶/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۷۷۸

 

خدایا ائمه علیهم السلام نورالله اند. ما را با نور ایشان به سمت بندگی خودت راهنمایی کن.  الهی آمین

سلامتی و فرج حضرت مهدی (عج) صلوات.